• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Rajd miłośników dawnej komunikacji autobusowej

Marek Gotard
8 kwietnia 2015 (artykuł sprzed 9 lat) 
Autosany na całe lata zdominowały transport autobusowy w Polsce. Nz. przystanek autobusowy przy Wałach Jagiellońskich w Gdańsku. Autosany na całe lata zdominowały transport autobusowy w Polsce. Nz. przystanek autobusowy przy Wałach Jagiellońskich w Gdańsku.

11 i 12 kwietnia odbędzie się kolejna edycja Rajdu Autosana, czyli imprezy, która od 2012 roku wiedzie nas śladami dawnej komunikacji międzymiastowej. Rajd organizowany przez miłośników komunikacji z Trójmiasta i nie tylko, to dobra okazja do przypomnienia związków Autosana ze znanym malarzem Zdzisławem Beksińskim.



Któż z nas nie zna klasycznego, międzymiastowego autobusu Autosan H 09, produkowanego w Sanoku od 1973 do 2006 roku. Najpopularniejszy polski koń roboczy bliższych i dalszych tras międzymiastowych, produkowany w Sanockiej Fabryce Autobusów, ciągle wozi pasażerów na wielu trasach. Niezwykle trwała konstrukcja, łatwość napraw oraz niska cena sprawiły, że H9 stał się motoryzacyjną legendą.

Ale rzeczywistość bywa okrutna, nawet dla legend. W 2013 roku Autosan upadł, a następnie został wystawiony na sprzedaż, ale bezskutecznie.

Tak zakończy się prawdopodobnie 181-letnia historia zakładów, założonych w 1832 roku przez dwóch byłych powstańców listopadowych, Walentego LipskiegoMateusza Beksińskiego. Rozpoczęto w nim produkcję kotłów, narzędzi miedzianych i innych przedmiotów użytkowych.

Z czasem warsztat przeistoczył się w spółkę akcyjną, produkującą od lat 90. XIX w. także wagony kolejowe, w tym ekskluzywne salonki. Wagon z Sanoka wiózł ze Szwajcarii do Wiednia nawet zwłoki cesarzowej Sissi.

Tuż przed wojną zakłady rozpoczęły produkcję czołgów, aby po upaństwowieniu po wojnie, rozpocząć produkcję wagonów, a w 1950 roku nadwozi do autobusów. Rok później w Sanoku rozpoczęto produkcję autobusów na podwoziu ciężarówki Star, a wkrótce i przyczep.

Niedługo potem, w 1955 roku, do fabryki trafił potomek założyciela Mateusza Beksińskiego - Zdzisław, późniejszy znany malarz. Zatrudniono go na etacie plastyka, odpowiedzialnego za wizje nowych nadwozi i projekty malowań autobusów. Wcześniej, po studiach na architekturze, przez jakiś czas pracował na wielkich budowach socjalizmu jako majster szkolący trójki murarskie.

Prototyp zaprojektowanego przez Beksińskiego autobusu SFW-1 Sanok nigdy nie wszedł do produkcji. Prototyp zaprojektowanego przez Beksińskiego autobusu SFW-1 Sanok nigdy nie wszedł do produkcji.
Spod ręki Beksińskiego wyszedł znaczek fabryczny SFA oraz siedzenia autobusowe. Pamięć przyniosły mu jednak niezwykle śmiałe projekty autobusów i samochodów dostawczych. Pierwszym dziełem Beksińskiego był niezwykły, skrzydlaty autobus SFW-1 (od Sanocka Fabryka Wagonów), inspirowany amerykańską motoryzacją.

Z kolei kratownicowo - szkieletowy SFA 2 imponował powierzchnią przeszkloną i ładem architektonicznym. Tylne koła artysta przysłonił klapami, a potężną przednią szybę przedzielił charakterystyczną, wąską poprzeczką.

33-osobowy autobus nigdy nie wszedł do produkcji, ale wiele rozwiązań po długiej ewolucji trafiło do opracowywanego od końca lat 60. modelu Autosan, napędzanego licencyjnym silnikiem Leyland.

Podobny los spotkał SFA-2, do którego zaprojektowania także przyczynił się Beksiński. Podobny los spotkał SFA-2, do którego zaprojektowania także przyczynił się Beksiński.
Bogato przeszklony autobus był ostatnim Autosanem we wspólnej historii fabryki i Zdzisława Beksińskiego. W połowie lat 60. przeniesiono go z funkcji plastyka. Mimo to artysta nadal pracował w SFA, ponieważ nikt nie był w stanie dać mu lepszej pensji. Poza tym miał do pracy 20 minut piechotą z rodzinnego domu przy ulicy Jagiellońskiej.

Dopiero w 1976 roku Beksiński opuścił Sanok, w którym jego rodzina bytowała od pokoleń, ponieważ miasto zburzyło mu rodzinny dom. Artysta, podobnie jak jego syn, został pochowany w rodzinnym grobie w Sanoku. Trzy lata temu w centrum odsłonięto jego pomnik.

Wydarzenia

III Rajd Autosana

rajd / wędrówka

Opinie (29)

  • Taki Autosan H9 paliwa zużywał 19-25 l/100. (13)

    Teraz mamy postęp, nowoczesność i ekologię, więc podobnej wielkości autobus zużywa tylko 40-50 litrów paliwa na 100 km.

    • 32 1

    • (8)

      Najlepsze jest to że miał 150 koni mocy a pod górkę ciągnął z kilkudziesięcioma osobami na pokładzie.
      Ja teraz w aucie osobowym mam 170 koni dla raptem 5 osób..
      Jakim cudem zatem Autosanowi to starczało ? Jakieś inne te konie były czy co ?

      • 3 13

      • a słyszałeś o momencie obrotowym :-) (2)

        ty masz 170HP ale przy jakim momencie obrotowym :-)
        ciągniki rolnicze ursus C360 miały raptem 40HP i nawet obecnie sa mocniejsze niz twój wóz.
        9550p/n=M lub 9554 jak ktoś inżynier
        dodatkowo odkryłeś do czego służy skrzynia biegów
        Autobus można napedzać nawet silniczkiem elektrycznym z miksera zelmer jak mu się dołoży stosowną skrzynię biegów i kilka innych nieco bardziej skomplikowanych elementów

        Wróć na fizykę do 5 klasy szkoły podstawowej i poczytaj co to jest siła droga czas praca energia moment no i MOC polecam też wyprowadzenie sobie tego na jednostkach od m s przez kgxm/s2 po kgxm/s2xm i kgxm/s2xm/s

        • 21 0

        • silniczek z miksera w autobusie... chyba do napędu wycieraczki

          • 1 4

        • za mały był i nie pamięta jak z dziadkiem na traktorze po polu zasuwał

          to teraz te 170 głowę mu urywa

          • 3 0

      • (4)

        Poczytaj sobie o skrzyniach biegów. Autosan jechał po równym max 50 km\h, a ty możesz 200. Chyba jednak inne te konie.

        • 5 4

        • konie te same tylko ociężałosć umysłowa inna

          autosan mógł rozwijac prędkosć do 110km/h
          gdyby zmienić skrzynię biegów nawet większa ale po co?
          50km/h to nawet twój "rowerzyk" pędził z górki bez wysiłku ale pod górkę już nie bo miałeś mocy raptem jakieś 50W i to jak mame schabowe dała do zjedzenia i pod góre szybciej szedłeś niż jechałeś na tym "rowerzyku" bez "przerzutek" . A podstaw do wzoru jak umiesz albo poproś tate i się dowiesz dlaczego.

          na 100% nie słyszałeś że moment obrotowy w Nm = 9550 x moc w kW np przez n w obrotach
          ale odkryłeś do czego służy skrzynia biegów jak odkryjesz co to jest charakterystyka silnika spalinowego to będziesz miszczem na forach opel corsa pyel czy nawet trojmiasto :-)

          • 9 0

        • (2)

          Autosan H9 ten z obrazka z 1970
          Silnik typ S359
          Moc maksymalna 150 KM przy 2800 obr/min
          Maksymalny moment obrotowy 432 Nm przy 1600 obr/min
          Prędkość maksymalna 95 km/h (osiągana przy użyciu silnika na równej nawierzchni bez wzniesień i spadków)
          A teraz sprawdz ulubiony silnik osobówki wyczynowego tate w polsce 160 KM przy 6200 obr/min (mame mówi Janusz wolniej a Janusz wyprzedza na 3 przy prawie 7000obr i silnik osiąga ponad 110dBA)
          Maksymalny moment obrotowy 250 Nm przy 1500-4500 obr/min
          i nawet pajac zrozumie dlaczego autobus może wozić więcej osób przy tej samej mocy silnika

          • 8 0

          • Ja jestem pajacem ale dalej nie rozumiem.. (1)

            • 3 2

            • tak po cymbałkowatemu

              im większa moc tym szybciej przyspieszasz
              im większy moment obrotowy tym mniejszy spadek prędkości pod obciążeniem

              i tyle wystarczy bo wiesz w Gdańsku jest podobno 10% ludzi z wykształceniem podstawowym a średnia dla obszarów wiejskich w polsce to 12% stąd problem z rozumieniem pewnych spraw.

              • 1 0

    • (3)

      Niby tak, ale "podobnej wielkości autobus" zabierze dwa razy więcej pasażerów, w "o niebo lepszych warunkach". A ekologia..? Tam miałeś silniki z normą "EURO 0", a teraz "EURO 5", albo nawet "6". Co co nowoczesności, to chyba sam widzisz.

      • 3 1

      • Plus klimatyzacja. (1)

        To też wpływa na zużycie paliwa. I korki.

        • 3 0

        • charakterystyki silników autobusów miejskich są optymalizowane pod korki miejskie

          tyle że w Polskich warunkach zamawiajacy na to nie zwracają zupełnie uwagi bo liczy się cena i jest jak jest

          • 4 0

      • Silnik S42 z 1948 roku na 100% spełnia normy emisji Euro 5.

        • 3 0

  • Sobiesław Zasada (4)

    To dzięki jego "fachowej" ręce padły fabryki Jelcza i Autosana. Pytanie, czy były rajdowiec zrobił to celowo czy jest po prostu biznesowym nieudacznikiem.

    • 18 0

    • Brednie. (1)

      Padły by tak czy siak. Sugerujesz że kilka nowatorskich szkiców autobusów które nie weszły do produkcji, przyczyniły się do upadku obu fabryk ? Zmień dilera..

      • 5 9

      • DIZEL

        Bzdura. Zasada był kombinatorem, przykład przetarg dla Gdyni i Łodzi w latach 90, Zamówiono wtedy Jelcze 122 (wygląd Mercedesa 0405N) jednak po za silnikiem chyba i bryłą reszta to był jelcz za co Zasada stracił licencje Mercedesa - to może świadczyć tylko o chęci zrobienia dużej kasy i kombinatorstwie.

        • 11 0

    • To nie Zasada tylko partyjniacy którzy żyli z wyprzedaży majątku

      podziękuj raczej towarzystwu z Unii Wolności AWS i obecnej Platformie Obywatelskiej która nawet zakłady w których ilość stali w cenie złomu była 1000krotnie większa niż w wieży Eiffla sprzedawali za cenę skrzynki wódki.

      • 7 4

    • zrobił celowo bo zasada sprzedaje obecnie mercedesy!!Które Budyń od poczatku swojej kadencji kupuje!!

      Tak jak obecnie mamy kupione tureckie smierdziuchy zatruwające miasto ze znaczniem mercedesa !! Bo tak naprawdę to nawet znaczek nie jest Niemiecki!!

      • 9 0

  • (3)

    Tak na marginesie należy dodać, że autobusy autosan miały wygodne siedzenia które nie śmierdziały i nie przenosiły brudu i smrodu na odzienie pasażerów. Autobusy te, mimo braku klimatyzacji, pozwalały pasażerom czuć się dość komfortowo za sprawą otwieranych wietrzników i nie rozsiewały grzybów i bakterii antybiotykoopornych z systemów wentylacji i klimatyzacji tak jak robią to obecnie szczególnie gdańskie mercedesy wyprodukowane w Turcji.

    • 22 2

    • bardzo ciekawe spstrzeżenia, ale jakby z innego świata (2)

      Zaczynałem jeździć takimi autobusami jako małoletni uczestnik wczasów z rodzicami, potem jako uczeń podstawówki, potem jako harcerze, a na koniec jako pieszy turysta, który podróżował nimi w czasie wypraw w polskie góry. Zawsze był w nich latem upał, zimą mróz, zawsze w nich śmierdziało, nierzadko fotele były przegniłe od wilgoci, a zawsze widać było na nich wielowiekowy brud. Oczywiście, nie jest to wina konstruktorów tego autobusu, ale bezrefleksyjna gloryfikacja tych autobusów nie ma sensu, bo gdyby były one takie cudowne jak piszesz, to wciąż by nas woziły. Z jakiegoś powodu, przewoźnicy wolą ściągać do Polski wysłużone autobusy z Niemiec czy Beneluksu, zamiast dopieszczać te cudowne cacka z Sanoka... Przy całym szacunku do Sanoka oczywiście, gdzie jest super skansen ;)

      • 5 4

      • Ale ty piszesz o autosanach wycieczkowych dla dzieci a nie miejskich

        Twoje spostrzeżenia zgadzają się w 100% bo
        - dzieci szczególnie na wycieczkach górskich mazurskich (wąskie kręte drogi góra dół) masowo wymiotowały
        - w tamtych czasach dzieci piły oranżadę kapslowaną którą trzeba było wypić lub pozwolić jej się wylać bo ponowne zamknięcie kapslem czy otwieraczem nie zapewniało szczelności
        - szyber dachu na wycieczce dzieciecej nie mozna było otwierać aby to wywietrzyć
        - autokary wycieczkowe były sprzatane z żygowin dzieci przez płukanie wężem ogrodowym i wodą
        - zapachy specjałów które dostawały dzieciaki na wycieczki i ich wsmarowywanie w tapicerkę też robiło swoje.
        Obecnie w autobusach z kamerami trochę inaczej to wygląda.
        Autobusy te zostały wyparte tylko dlatego że autosan zaprzestał budowy wycieczkowców międzynarodowych a jelcz upadł. Na liniach międzymiastowych po drogach wojewódzkich i gminnych autosany są nadal użytkowane i cieszą się dobrą opinią pasazerów.

        Co do sprowadzania z zagranicy używek to decyduje cena. Wiadomo że lepiej jechać 15letnim audi A8 niż nowym oplem corsa. Tak samo działają zakupy autobusów. A ofert przewoźników mają fotki autobusów zaraz po zakupie i remoncie podobnie jak aut u Abdula w autohausie na trawniku.
        Nalezy tu podkreślić że produkujemy w Polsce najlepsze w Europie autobusy w fabryce pod poznaniem które wygrywają zarówno jakościowo jak i cenowo niestety także mają śmierdzące fotele w przeciwieństwie do starych miejskich autosanów.

        Autobusy miejskie to zupełnie inna bajka a jak nie wierzysz to powąchaj np gdańskie mercedesy i ich fotele to gwarantuje tobie odruch wymiotny. Moje znajome nigdy nie siadają na fotelach w autobusach na linii miejskiej 262 i 162 z powodu wstrętu do foteli na których siedzieli bezdomni i podsiusiali je.

        • 5 0

      • Dodam jeszcze tak na marginesie

        że na wczasy pracownicze czy wycieczki dzieciaków wszystkie firmy przewozowe w PRLu podstawiały przechodzone autokary z powodu dbałości o tabor.
        Nie chcę tutaj wytykać czegokolwiek komuś bo czasy były z innego świata ale robotnik na wycieczce z rodziną czy harcerze wracający po rajdzie krajoznawczym do domu często pachnieli gorzej niż współczesny bezdomny po konkretnym melanży a stan ich garderoby i jej świerzość można tylko przyrównać do garderoby żołnierza powracającego z frontu po 3 tygodniach w okopach.
        Ale to był inny świat za który obecnie trzeba sporo zapłacić aby mieć podobne doznania.
        Warto tu zauważyć że mercedesy z Orbisu pachniałay dużo ładniej niż wycieczkowe Neoplany w Niemczech zachodnich w latach 80 ubiegłego wieku a czystość autobusów międzynarodowych Orbisu była o kilka klas wyższa niż zachodnioniemieckich Neoplanów. Ale zarówno jednymi jak i drugimi nie podróżowali harcerze czy pracownicy sektora państwoewego przemysłu ciężkiego bo nie było ich na to stać.

        • 4 0

  • Jak wygląda trasa? (3)

    Z Borcz gdzie? Do Gdańska? Gdyni?
    Szkoda, że nie ma szczegółów gdzie i o której można podziwiać przejazd...

    • 6 0

    • Trasa

      Do Gdańska będzie rajd

      • 2 1

    • Nie z Borcz, tylko z Borcza

      • 2 0

    • Trasa wiedzie zakątkami Kaszub do Garczyna za Kościerzyną. Trasy nie zdradzamy, ponieważ jest to rajd na orientację.

      • 3 0

  • (1)

    No dobra ale gdzie szczegóły rajdu?

    • 2 0

    • informacje dot. imprezy

      Szczegóły Rajdu znajdują się:
      - na stronie internetowej: http://www.rajdikarusa.com
      - na oficjalnym fanpage'u FB imprezy: https://www.facebook.com/RajdIkarusa
      - w wydarzeniu na FB imprezy: https://www.facebook.com/events/852025851502564/
      - w wydarzeniu utworzonym na trójmiasto.pl : http://sport.trojmiasto.pl/III-Rajd-Autosana-imp404982.html

      • 2 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Pomorskie Targi Autokosmetyki 2024

10 - 25 zł
Kup bilet
targi

Gdańska Liga Rallycross Modeli RC

30 zł
zawody / wyścigi

Gdańska Liga Rallycross Modeli RC

30 zł
zawody / wyścigi

Sprawdź się

Sprawdź się

Co to jest DPF?

 

Najczęściej czytane